Tìm hiểu chức thánh Phó Tế

Theo thứ tự đó nên quen gọi người có chức Phó tế là „ Thầy sáu hay Cụ sáu!“

Nhưng từ sau Công đồng Vatican thứ hai chỉ còn ba chức Thánh: Gíam Mục, Linh mục và Phó tế thôi. Và cũng từ ngày đó chức Phó tế được mở rộng trở về nguồn thời Giáo Hội sơ khai lúc ban đầu cách đây hơn hai ngàn năm cho cả người đã lập gia đình có vợ con. Vì thế có tên gọi Phó tế vĩnh viễn. Người là Phó tế vĩnh viễn không được lãnh nhận chức Linh mục bao lâu người vợ bạn đường còn sinh sống.

Phó tế vĩnh viễn là ai? Các vị này thi hành nhiệm vụ gì trong đời sống đức tin của Gíao Hội?

1. Chức Phó tế thời Giáo Hội sơ khai

Thuở lúc ban đầu trong Giáo Hội sau khi Chúa Giêsu về trời cũng đã có những Thầy Phó tế. Kinh Thánh kể đến tên bảy vị: Stephanus, Philippus, Prochorus, Nikanor, Timon, Parmenas, Nikolaus ( Sách Tông vụ Tông đồ 6,5) đã được tuyển chọn để phụ giúp các Tông đồ chăm lo việc bác ái xã hội trong cộng đoàn các tín hữu.

Thánh Phaolô nói đến đời sống phẩm hạnh của vị Phó tế như sau:

„Các vị Phó tế cũng vậy, phải là người đàng hoàng, biết giữ lời hứa, không rượu chè say sưa, không tìm kiếm lợi lộc thấp hèn; (9) họ phải bảo toàn mầu nhiệm đức tin trong một lương tâm trong sạch. (10) Họ phải được thử thách trước đã, rồi mới được thi hành chức Phó tế, nếu không bị ai khiếu nại. (11) Các bà cũng vậy, phải là người đàng hoàng, không nói xấu, nhưng tiết độ, đáng tin cậy mọi bề. (12) Các vị Phó tế phải là người chỉ có một đời vợ, biết điều khiển con cái và gia đình cho tốt. (13) những ai thi hành chức vụ Phó tế cách tốt đẹp, thì được một chỗ danh dự, và được mạnh dạn nhiều nhờ lòng tin vào Ðức Kitô Giêsu.“ (Thư gửi 1. Timotheo 3, 8-13).

Phó tế theo nguyên ngữ tiếng Hylạp là Diakonos trong ý nghĩa người phụ giúp, người phục vụ. Các Phó tế là những người có chức vị trong Giáo Hội. Nhiệm vụ của họ không chỉ giới hạn vào việc bác ái xã hội ( diakonia), nhưng còn cả trong lãnh vực làm chứng rao giảng Lời Chúa ( martyria) và lễ nghi Phụng vụ (leiturgia) nữa.

Thuở Giáo Hội sơ khai các vị Phó tế là những người phụ giúp các Tông đồ trong nhiệm vụ quản trị tài sản của Giáo Hội, của Cộng đoàn, đứng đầu việc bác ái phân phát lương thực thức ăn. Nhưng dẫu vậy các vị Phó tế cũng là những người thuộc hàng ngũ giáo sỹ theo phẩm trật của Gíáo Hội và có liên quan mật thiết với phần vụ dâng Thánh lễ tế tạ ơn (eucharistica).

2. Phó tế trong phẩm trật Giáo Hội

Vị Phó tế là giáo sỹ trong Giáo Hội. Những ai theo con đường độc thân làm linh mục cũng phải được truyền chức thánh Phó tế trước khi tiếp tục nhận chức thánh Linh mục.

Những người đã có gia đình được truyền chức thánh Phó tế, và chỉ dừng lại ở đó. Họ là những vị Phó tế vĩnh viễn suốt đời.

Chỉ Đức Giám Mục giáo phận là người có quyền tuyển chọn trao ban chức thánh Phó tế qua nghi thức đặt tay trên đỉnh đầu và cầu nguyện theo nghi lễ truyền chức thánh trong Giáo Hội từ thời các Thánh Tông đồ truyền lại.

Tất cả các vị Phó tế theo phẩm trật trong Giáo Hội tùng phục quyền của Đức Giám Mục giáo phận, và làm việc phụ giúp các Linh mục trong lãnh vực đạo giáo thiêng liêng ở các giáo xứ nơi họ được gửi sai tới.

Một thời gian dài hàng nhiều thế kỷ trong Giáo Hội không có các vị Phó tế vĩnh viễn nữa. Và ngày ngay vì nhu cầu về mục vụ cũng như xã hội càng tăng, nên Công đồng Vatican thứ hai (1962-1965) đã tái thiết lập lại chức Phó tế vĩnh viễn trong Giáo Hội lo phụ trách nhiệm vụ này bên cạnh các Linh mục ở các xứ đạo.

Các Phó tế khi cử hành lễ nghi Phụng vụ nơi bàn thờ với Linh mục, ngày xưa có áo lễ -Dalmatik- riêng cho Phó tế. Nhưng ngày nay thường họ chỉ mặc áo trắng Alba và đeo dây Stola – dây các Phép không thẳng từ trên hai vai xuống đàng trước ngực, mà chéo ngang từ bờ vai bên trái đàng trước ngực và đàng sau lưng sang bờ phía bên phải.

Người Công giáo xưa nay thường quen thấy các Linh mục mặc phẩm phục hàng giáo sỹ đi đâu cũng một mình, cùng không có nhẫn đeo nơi tay. Vì các Linh mục sống độc thân.

Và nay họ lại thấy những vị cũng mặc phẩm phục như Linh mục mà lại có nhẫn cưới đeo nơi tay, có thêm người vợ và các người con đi theo bên cạnh, rồi lại thấy vị đó trong nhà thờ mặc áo lễ thầy Phó tế ở trên bàn thờ, họ bỡ ngỡ ngạc nhiên thắc mắc…Nhiều người nói theo kiểu cách vui đùa: Các vị đó được cả đời này lẫn đời sau..! Đây chỉ là suy nghĩ nói theo kiểu dân gian vui đùa thôi, chứ nào ai biết được thế nào là được đời này lẫn cả đời sau!

Các vị Phó tế vĩnh viễn là những người phải có đời sống phẩm hạnh tốt, đời sống đạo đức với lòng tin cậy mến nơi Thiên Chúa, nếp sống gia đình thuận hòa, đức tính nhân bản tốt xứng đáng nêu gương sáng giữa con người; đã trải qua nền đào tạo giáo dục văn hóa căn bản, và nhất là được đào tạo trong ngành thần học, kinh thánh cũng như mục vụ sư phạm trước khi nhận lãnh chức Phó tế, và phải có một nghề nghiệp vững chắc làm ăn sinh sống trong xã hội.

Những vị Phó tế vĩnh viễn trong Gíao Hội là những người dấn thân nghe theo tiếng kêu gọi của Chúa vào làm việc trong cánh đồng truyền gíao của Giáo Hội với những nhiệm vụ liên quan mật thiết đến rao giảng làm chứng cho nước tình yêu Thiên Chúa giữa con người.

3. Nhiệm vụ thầy Phó tế

Nhiệm vụ của thầy Phó tế trong Giáo Hội quy hướng vào ba trọng điểm:

Diakonia – Bác ái phục vụ giúp đỡ con người, nhất là những người gặp hoàn cảnh bất hạnh xấu số, bệnh tật nghèo khổ, những người gìa yếu tàn tật, những người bơ vơ cô đơn, tù tội, tỵ nạn, sinh hoạt hội đoàn đạo đức và thanh thiếu niên.

Martyria – làm chứng rao giảng Lời Chúa – Thầy Phó tế trên bàn thờ phụ giúp Linh mục dâng Thánh lễ tạ ơn Thiên Chúa. Thầy có nhiệm vụ công bố đọc phúc âm Lời Chúa và được rao gỉang diễn giải Lời Chúa, hướng dẫn suy niệm Lời Chúa

Leiturgia – lễ nghi Phụng vụ- Thầy Phó tế phụ giúp trên bàn thờ trong các Thánh lễ, nhưng Thầy không được cử hành dâng thánh lễ như các Linh mục. Thầy Phó tế được chứng hôn Bí tích hôn phối, được cử hành Bí tích Rửa tội, được ban chúc lành, cử hành lễ nghi an táng người qua đời. Nhưng Thầy không được cử hành Thánh lễ, Bí tích Giải tội và Bí tích xức dầu bệnh nhân. Ba Bí tích này chỉ người có chức thánh Linh mục mới được cử hành thôi.

Người đàn ông nào chưa lập gia đình, chưa chịu Bí tích hôn phối, mà muốn lãnh nhận lãnh chức Thánh Phó tế, phải cam kết sống giữ luật độc thân không lập gia đình theo Giáo luật buộc khi nhận chức Phó tế, và phải ít nhất có 23 tuổi đời.

Những ai đã có gia đình trước đó, phải có ít nhất 35 tuổi đời, được giữ gia đình mình đang có, nhưng vị đó không được tái lập gia đình khi người vợ qua đời.

Những ứng sinh chịu chức Phó tế mà đã có gia đình, trước khi lãnh nhận chức Thánh Phó tế, người vợ bạn đường phải bằng lòng cho chồng mình chịu chức Phó tế sống đời giáo sỹ phục vụ trong Giáo Hội trong tư cách là Phó tế vĩnh viễn.