Bạn có biết ông nội của Chúa Giêsu là ai không? Chỉ có hai bản văn Tin Mừng Luca và Matthêô nói cho chúng ta biết điều đó. Tuy nhiên, họ lại đưa ra những cái tên khác nhau cho người cha của Thánh Giuse: Hêli và Giacóp. Vậy thì ai có lý? Chẳng nhẽ Thánh Giuse có đến hai người cha?
Matthêô bắt đầu bản văn của mình với bản gia phả đi từ ông Abraham đến Chúa Giêsu qua ông vua Đavít. Ở chương 1, 16, Matthêô viết: “Giacóp sinh Giuse, chồng của bà Maria, bà là mẹ Đức Giêsu cũng gọi là Đấng Kitô.” Luca đã chọn đưa bản gia phả của Chúa Giêsu ngay trước khi Ngài bắt đầu sứ vụ công khai. Và bản gia phả này bắt đầu với Chúa Giêsu rồi đi ngược dòng thời gian lên đến Ađam. « Khi Đức Giêsu khởi sự rao giảng, Người trạc ba mươi tuổi. Thiên hạ vẫn coi Người là con ông Giuse. Giuse là con Êli » (Lc 3,23)
Phải tính làm sao đây với hai khẳng định này ? Giacóp là cha của Thánh Giuse như Matthêô đã nói hay là Hêli như Thánh Marcô đã xác quyết ? Những người bảo vệ cách đọc Kinh Thánh theo nghĩa mặt chữ rất bối rối trước vấn nạn này. Họ đã tìm ra vài câu trả lời có tính sáng tạo.
Cha của Maria?
Câu trả lời đầu tiên thì cho rằng một trong hai bản gia phả này là gia phả của Đức Maria chứ không phải của Thánh Giuse. Như vậy, Giacóp là cha của Giuse và Hêli là cha của Đức Maria. Giả thuyết này khó đứng vững vì hai bản văn đã rất rõ ràng khi nêu lên bản gia phả của Chúa Giêsu qua Thánh Giuse chứ không phải qua Đức Maria. Hơn nữa, các bản gia phả trong Kinh Thánh luôn theo phụ hệ. Cũng nên lưu ý là truyền thống đã nói Gioakim là cha của Đức Maria theo tiền tin mừng (protoévangile) của Thánh Giacôbê.
Hai người cha?
Để giải thích theo mặt chữ bản văn Matthêô và Luca, ông Julius Africanus ở thế kỷ III đã đưa ra giải pháp độc đáo khi nhắc đến luật Lévirat. Nếu một người có gia đình chẳng may bị chết mà không có con thì người họ hàng gần nhất phải cưới người vợ góa đó và những đứa con được sinh ra từ cuộc hôn nhân này sẽ phải mang tên người quá cố. Như vậy, Julius Africanus cho rằng Giacóp và Hêli là hai anh em. Giacóp là người cha sinh học của Thánh Giuse và Hêli là người cha được lấy tên. Giả thuyết này cũng không thể nào chấp nhận được bởi vì chẳng có bản văn Kinh Thánh nào nói đến điều đó.
Hai cái tên cho một người cha duy nhất!
Trong nền văn hóa hiện đại của chúng ta, chân lý luôn bị nhầm lẫn với sự chính xác của lịch sử. Nói cách đơn giản, đối với chúng ta, cái gì xảy ra thì đó là thật. Nhưng trong nền văn hóa cổ đại, sự phân biệt này thực sự không cần thiết. Các yếu tố biểu trưng có thể trộn lẫn với các dữ kiện lịch sử và được xem như là thật. Matthêô và Luca đã không thể nào tận mắt nhìn thấy bản liệt kê tổ tiên từ ông Ađam cho đến Chúa Giêsu. Họ đã sáng tác ra một bản văn mà mục đích chỉ là nói lên rằng Chúa Giêsu là ai khi gán cho Ngài các vị tổ tiên. Hơn nữa, hai bản liệt kê này cũng khác nhau về tên tuổi của các vị tổ tiên từ vua Đavít cho đến Chúa Giêsu. Như vậy, hai bản gia phả này không có mục đích ghi lại lịch sử mà là có mục đích thần học.
Và như vậy, Thánh Giuse chỉ có một người cha. Tên của ông vẫn không có gì rõ ràng. Luca gọi ông là Hêli còn Matthêô thì gọi ông là Giacóp, nhưng cả hai tên gọi này đều cùng chỉ về một người.
Sébastien Doane
Lm. Phaolô Nguyễn Minh Chính chuyển ngữ
