Hỏi: Một số linh mục, đã chọn cử hành thánh lễ bằng tiếng Latinh trong giáo xứ mình, đã hiện diện tại một khóa học ở giáo hạt. Câu hỏi được đặt ra là: Sau một khóa học để chuẩn bị sử dụng tiếng Latinh, cần bao lâu để hiểu được những gì mình đang cầu nguyện? Câu trả lời là: không cần thiết hiểu những gì mình đọc, nhưng cần phát âm cho chính xác. Thưa cha, liệu một Thánh Lễ có là hợp lệ không, nếu vị cử hành không hiểu những gì mình đọc? – W. O., Worcester, Massachusetts, Mỹ.
Đáp: Có lẽ có nhiều cấp độ cho câu hỏi này: vấn đề về sự hiểu biết một bản văn để chu toàn một hành vi thật sự của việc thờ phượng, và vấn đề về yêu cầu tối thiểu của sự hợp lệ.
Trong khi chủ đề này đã không được xử lý sâu rộng trong các tài liệu huấn quyền, có hai tài liệu có thể giúp chúng tôi xây dựng một câu trả lời.
Tài liệu thứ nhất, trích từ huấn thị “Redemptionis Sacramentum”, nói đến hình thức thông thường của thánh lễ và sự đồng tế quốc tế. Tuy nhiên, nó cung cấp một nguyên tắc tổng quát liên quan đến sự hiểu biết một ngôn ngữ:
“113. Khi Thánh Lễ được nhiều linh mục đồng tế, Kinh Nguyện Thánh Thể phải được đọc trong ngôn ngữ mà tất cả các linh mục và dân chúng hiện diện trong buổi cử hành đều biết. Có thể xảy ra trường hợp, trong số các linh mục hiện diện, có vị không biết ngôn ngữ được dùng khi cử hành và không thể đọc các phần Kinh Nguyện Thánh Thể, dành riêng cho mình. Trong trường hợp này, các ngài không đồng tế, nhưng tốt hơn các ngài chỉ tham dự cử hành và mặc áo dành vào cung thánh, theo quy định” (Bản dịch Việt Ngữ của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam)
Tài liệu thứ hai là từ một huấn thị của Ủy ban Ecclesia Dei, vốn giám sát hình thức ngoại thường và triển khai một số qui định trong tông thư “Summorum Pontificum” của Đức Giáo Hoàng Biển Đức XVI. Về các yêu cầu cho linh mục, tài liệu nói:
“20 Liên quan đến vấn đề các yêu cầu cần thiết cho một linh mục đủ khả năng (idoneus) để cử hành thánh lễ trong hình thức ngoại thường (forma extraordinaria), có qui định như sau:
“a. Bất cứ linh mục Công Giáo nào không bị cản trở bởi Giáo Luật là được xem “đủ khả năng” (idoneus) cho việc cử hành Thánh Lễ trong hình thức ngoại thường (forma extraordinaria).
“b. Về việc sử dụng tiếng Latinh, một kiến thức cơ bản là cần thiết, để cho phép linh mục phát âm các từ ngữ một cách chính xác và hiểu ý nghĩa của chúng.
“c. Về kiến thức thực hiện nghi lễ, được cho là có đủ khả năng các linh mục nào tự trình diện mình thể để cử hành thánh lễ trong trong hình thức ngoại thường (forma extraordinaria), và đã từng cử hành trước đó”.
Từ hai văn bản này, chúng ta có thể thấy rằng khả năng được cho là cần thiết chính là linh mục đọc được các từ ngữ và hiểu ý nghĩa của bản văn.
Điều này có nghĩa rằng linh mục có một sự hiểu biết tổng quát về những gì ngài đọc, nhưng không cần sự hiểu biết chuyên sâu về mọi sắc thái của ngữ pháp.
Đối với hình thức thông thường, một vị đồng tế cần ít nhất phát âm chính xác các phần mà mọi vị đọc. Ngay cả khi ngài chỉ hiểu viết chút ít ngôn ngữ của lễ cử hành, ngài đã hiểu các bản văn tương tự trong tiếng mẹ đẻ của mình, và thường có thể dõi theo. Như chỉ thị nói, nếu ngài thiếu kiến thức tối thiểu này, ngài không nên đồng tế.
Bởi vì không có đồng tế trong hình thức ngoại thường, trình độ hiểu biết tiếng Latin là phải cao hơn. Ví dụ, một linh mục sẽ có thể nắm bắt ý nghĩa chung của các kinh nguyện, bài đọc và kinh tiền tụng. Ngài cũng sẽ có thể sử dụng hình thức ngữ pháp chính xác cho các yếu tố biến đổi, chẳng hạn danh tánh của giáo hoàng, giám mục và các vị thánh trong ngày.
Nếu ngài có đủ kiến thức để phát âm một cách chính xác, nhưng ít tự tin hơn đối với các yếu tố khác, thì ngài vẫn cử hành thánh lễ, bằng cách chuẩn bị trước với sự trợ giúp của một bản dịch tốt. Nếu không, tốt hơn ngài nên đợi cho đến khi ngài có một mức độ tối thiểu về tiếng Latinh.
Vì vậy, chúng tôi có thể nói rằng trong ánh sáng của các tài liệu trên đây, nhưng cũng xét đến các cuộc thảo luận vấn đề giữa các nhà thần học, chúng tôi có thể nói rằng yêu cầu tối thiểu cho một Thánh Lễ hợp lệ là sự phát âm chính xác của các lời truyền phép, cùng với một sự hiểu biết chung về ý nghĩa của chúng. Người ta giả thiết rằng sự hiểu biết đúng đắn này đã có nơi mỗi linh mục.
Ngay cả ở đây, cách phát âm chính xác là không tuyệt đối, miễn là các sai lỗi hoặc sự thiếu sự rõ ràng trong cách đọc chữ không tạo ra một ý nghĩa mới. Ví dụ, một linh mục đã có một trở ngại phát âm do bệnh tật, vẫn có thể cử hành thánh lễ hợp lệ nếu ngài biết những gì ngài đang cố gắng đọc, nhưng ngài không thể phát âm rõ nó thôi. Trong các năm cuối đời, việc phát âm Đức Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II thường khó hiểu đối với đa số, nhưng không ai nghi ngờ tính hợp lệ của thánh lễ Ngài cử hành.
Ngoài yêu cầu tối thiểu cho sự hợp lệ, phẩm giá và chất lượng của việc cử hành như là một hành vi thờ phượng đòi hỏi một sự hiểu biết đầy đủ về ngôn ngữ của lễ cử hành. Từ quan điểm bề ngoài và mục vụ, linh mục cần đủ khả năng để công bố bản văn, không chỉ phát âm một cách chính xác, nhưng có thể nhấn mạnh và dừng chút xíu ở nơi cần nhấn mạnh và cần dừng, nhằm truyền đạt ý nghĩa của bản văn như một kinh nguyện.
Việc công bố và hiều biết đúng đắn như thế cũng giúp linh mục và tín hữu đưa lời cầu nguyện đi vào tâm hồn mình, và cho phép nó thâm nhập và biến đổi cuộc đời của họ. (Zenit.org 10-6-2014)
Nguyễn Trọng Đa
