Thế giới quanh ta được đan quyện bởi nhiều thứ âm thanh. Con người cũng chất chứa trong mình một môi trường đậm đặc các loại âm thanh. Thứ âm thanh của cuộc đời. Dầu trong môi trường nào, con người vẫn không thể tách mình khỏi âm thanh.
Có loại âm thanh phát ra từ bên ngoài, nhưng có âm thanh vọng lại từ bên trong. Có những âm thanh mang ý nghĩa, nhưng có những âm thanh chỉ được coi là tiếng động vô thưởng vô phạt. Người ta thường nghe những âm thanh mà họ cho là có ý nghĩa, nhưng để âm thanh thực sự có ý nghĩa cho cuộc sống lại đòi hỏi một sự tinh tế tiếp nhận. Ta có thể tạm gọi là lắng nghe. Khi lắng nghe, đó là lúc để cho âm thanh đi vào trong cuộc sống và vọng lại trên những cuộc đời.
Cuộc sống vốn tràn ngập các loại âm thanh bên ngoài. Đi vào cuộc đời là đi vào một thế giới âm thanh. Những bước đầu đời, âm thanh đơn sơ và dịu dàng. Càng lớn lên, âm thanh cuộc sống lại càng đa dạng. Có những âm thanh nhẹ nhàng, nhưng có những tiếng động huyên náo. Có những âm thanh hài hoà như những bản nhạc dịu êm chậm rãi lại được đặt bên những tiếng vang ồn ã của cuộc sống vội vàng. Thái độ tiếp nhận đối với cho mỗi loại đó lại đem lại cho cuộc sống những dư âm khác nhau. Tiếng lá xào xạc có khi là những tiếng động vô thường, nhưng lắm lúc lại đánh thức cả một kiếp sống vồn vã. Tiếng ồn ào của động cơ hay tiếng rao lớn của cô bán hàng rong, những âm thanh mà được nghe với thái độ thành kiến, vô cảm thì trở thành những tiếng động chát chúa; âm thanh mà được lắng nghe với sự mở lòng hiếu tri nó lại trở nên một lối mở tìm kiếm ý nghĩa của cuộc đời; âm thanh mà được lắng nghe với nỗi niềm trăn trở, thao thức, nó trở thành những vết gợn trong lòng và thấu đến con tim, từ đó thay đổi lối nhìn của một con người. Âm thanh cuộc sống vẫn vang lên, nhưng lắng nghe với đôi tai tinh tế sẽ biến đổi những tiếng rời rạc thành một bản nhạc ý nghĩa.
Những tiếng động phát ra từ bên ngoài vốn đậm đặc, nhưng rộn rã và mãnh liệt hơn là những âm thanh dội lại tự bên trong mình. Đó là những chuyển động của cảm xúc, những khát khao thầm kín hay những vết gợn của con tim. Tiếng ở bên ngoài thì dễ được thu hút, âm thanh ở trong lòng dầu đầy ắp nhưng dễ bị lãng quên lại càng ít khi được lắng nghe và đón nhận. Vậy mà, những gì chất chứa trong lòng lại là những chất liệu của cuộc sống, là những gì làm nên con người mình. Ai đó từng nói rằng, muốn biết bạn là ai, cách khả dĩ là hãy lắng nghe chân thành tiếng lòng của mình. Vốn tự thẳm sâu con người khao khát tìm biết mình và để biết mình cần có sự lắng đọng để nghe. Cho nên, thinh lặng trở nên một nhu cầu. Nhưng người ta lại sợ thinh lặng. Đó là một nghịch lý. Người ta thường khoả lấp nhu cầu ấy trong một thứ âm thanh khác, hay đáp lại sự ồn ào bằng một sự ồn ào hơn nữa. Vì đối diện với mình, lắng nghe nhu cầu thực sự của mình nhiều khi là một thách đố. Đó có thể là những tiếng của trái tim bị tổn thương, của tương quan tan vỡ…đòi hỏi dấn thân để được chữa lành. Trở về với mình, cho phép đôi tai hướng vào con tim để biết khao khát thật của mình và đối diện với nó, ấy là một tiến trình biết mình. Nhưng điều này chưa đủ.
Có một loại âm thanh phổ rộng hơn, liên lỉ nhưng tinh tế hơn, đó là âm thanh từ thẳm sâu tâm hồn, bắt nguồn từ chính Thiên Chúa. Âm thanh ấy được đặt ở cả bên ngoài và bên trong. Âm thanh ấy vọng lên từ những cuộc đời, từ những con người, từ chính cuộc sống dù ồn ào hay thâm trầm, từ những hình tượng trọn vẹn hay khiếm khuyết. Âm thanh ấy đòi phải lắng nghe không chỉ bằng đôi tai, nhưng còn bằng ánh mắt và cả con tim. Âm thanh ấy cũng vừa khó nghe vừa dễ nghe. Khó là vì quá phổ biến, ở đâu cũng có, trong mọi dạng thức; dễ cũng là vì ở mọi dạng thức và tồn tại nơi khắp mọi ngõ ngách cuộc sống. Qua việc gặp gỡ con người, tiếng ấy nói qua con người. Trải qua những biến cố, tiếng ấy vang lại từ biến cố. Qua chính những chuyển động cảm xúc nơi cõi lòng mình, tiếng ấy vọng lên từ chính cõi lòng mình. Tiếng ấy có khi da diết ỉ ôi, có khi mãnh liệt ôn tồn. Tiếng ấy vang lên bằng cách này hay cách khác mặc cho người ta có nghe hay không. Tiếng ấy kiên nhẫn và đợi chờ! Tiếng ấy cất lên và khi được lắng nghe, tiếng ấy thúc đẩy, đưa dẫn người ta đi sâu và đi xa vươn tới ý nghĩa cuộc sống. Đó là tiếng yêu thương và mời gọi yêu thương. Tiếng ấy vì thế không trừ một ai, dầu tốt hay xấu hay đang ở đâu trong cuộc đời, khi mở lòng đón nhận là lúc đi vào yêu thương. Âm thanh yêu thương làm thăng hoa những âm thanh phát ra từ bên ngoài và từ cõi lòng con người, đem lại ý nghĩa đích thực cho cuộc đời và chữa lành những tổn thương trong cuộc sống.
Cuộc sống vốn là một bản hoà quyện các loại âm thanh, cuộc đời là cả một quá trình kết dệt nhiều thứ âm thanh. Do đó, cách nào đó có thể nói, sống là nghe và sống tròn đầy là biết lắng nghe. Càng nghe, người ta càng thấy và càng thấy giúp người ta càng lắng nghe. Đâu đó trên thế giới này, trong mỗi hoàn cảnh, nơi từng con người và từ những biến cố, đều có điều gì đó đáng để lắng nghe. Khi lắng nghe với tâm hồn rộng mở ấy là lúc ta cho phép âm thanh cuộc sống đi vào đời mình và để trái tim được trầm mình trong âm thanh yêu thương, người ta sẽ được sống trong yêu thương và cũng sẽ vọng lên những tiếng yêu thương, thứ âm thanh có sức chữa lành và lan toả.
Joseph Trần Ngọc Huynh, S.J.
