Từ những dấu hiệu bên ngoài này, các nhà khoa học gọi đó là tiếng sét ái tình. Thế mà, nhiều người đã đồng hóa hiện tượng này với tình yêu. Chúng ta cần nêu vài đặc tính của tình yêu để đối chiếu với hiện tượng này, từ đó, chúng ta có thể khẳng định mà không sợ sai lầm rằng: Tiếng sét ái tình không phải là tình yêu.
Trước hết, chúng ta cần xác tín rằng tình yêu đích thực phải khởi đi từ hoạt động của ý chí tự do. Trong khi đó, tiếng sét ái tình như một cú giáng đòn “trúng ai nấy hưởng”. Tất nhiên, sau đó, họ có thể dùng ý chí để điều hướng “cuộc tình” nhưng xét cho cùng, họ không tự do chọn lựa đối tượng mà họ “phải lòng”. Nếu tình yêu được biểu hiện cụ thể qua việc hai tâm hồn chọn lựa đến với nhau trong ý thức thì hiện tượng này là một trạng thái thụ động, họ ngã vào tình yêu, ngã vào nhau không hề có suy tính thấu đáo. Ý chí trở nên mờ nhạt nhường chỗ cho tác động của phái tính và tình dục.
Chính yếu tố phái tình và tình dục này lại giúp chúng ta giải thích sự khác biệt giữa tiếng sét ái tình và tình yêu. Trong khi tình yêu giúp hai chủ thể mở ra với nhau và với các tương giao khác, kẻ phải lòng lại qui về chính mình, và sức hút ban đầu của hiện tượng này chủ yếu là sự khao khát thể xác. Một khi chủ thể buông theo những hấp lực này, việc “sinh hoa kết trái” không đúng mùa sẽ là điều dễ hiểu. Bản năng tính dục càng mạnh, con người dễ tìm thỏa mãn cho chính mình.
Cũng trong chiều hướng này, các nhà chuyên môn gọi đây là hiện tượng yêu quí “cái tôi” một cách tự nhiên. Chúng ta cần giải thích hiện tượng này trong bối cảnh gia đình. Phần lớn những đứa trẻ được bao bọc và lớn lên trong vòng tay của cha mẹ chúng. Thế nên, vô tình các ngài trở thành kiểu mẫu cho đối tượng yêu của chúng trong tương lai. Nhà tâm lý học Francois Marty đã phát biểu, trong tiềm thức, người ta luôn luôn tìm kiếm hình ảnh của cha hay mẹ trong các cuộc tìm kiếm phân nửa thất lạc của mình. Hay mẫu người lý tưởng được người trẻ tìm thấy và chắt lọc trong các tác phẩm văn học, trong tiểu thuyết, phim ảnh…Rồi một ngày đẹp trời, tiếng sét ái tình đánh trúng – điều tưởng chừng như ngẫu nhiên – nhưng đối tượng ấy đã được thêu dệt cách nào đó trong trí tưởng tượng của chủ thể. Họ chạy đuổi tình yêu và ngã vào nhau, nhưng thực ra, họ yêu chính cái lý tưởng của mình đã được thành hình trong vô thức. Như thế, họ yêu mình hơn là đối tượng ấy đáng yêu.
Có một điểm cần lưu ý trong vấn đề đang bàn: lý tưởng hóa đối tượng yêu. Chúng ta thường đặt vấn đề, lý do nào khiến ảnh hưởng của tiếng sét ái tình rất mau qua ? Họ chỉ lý tưởng hóa đối tượng khi chưa chiếm đoạt trọn vẹn đối tượng. Đối tượng này sẽ mất giá trị lý tưởng một khi chủ thể chiếm đoạt trọn vẹn. Khi ấy, họ bắt đầu thất vọng, buông bỏ và xa lánh đối tượng vì nhận ra thần tượng tuyệt đối của mình chỉ là những thực tại hoàn toàn tương đối với những yếu đuối và khác biệt khôn lường.
Một đặc tính khác rất quan trọng trong việc đánh giá một tình yêu đích thực: ra khỏi mình giúp hai tâm hồn lớn lên. Như chúng ta đã chứng minh kẻ phải lòng sống qui về bản thân, điều này cản trở họ ra khỏi mình để sống một tương giao lành mạnh và giúp nhau lớn lên về mọi phương diện. Làm sao tình yêu có thể lớn lên nếu hai tâm hồn không thiết lập một tương giao lành mạnh ? Làm sao khả dĩ sống tương giao lành mạnh nếu trước hết và trên hết, họ không chấp nhận một cuộc ra khỏi mình để đến với người yêu ? Tiếng sét ái tình chỉ khiến hai kẻ phải lòng cuộn vào trong mình và vào nhau. Mauriac thật chí lý khi nói: ái tình sẽ thay đổi, phai lạt rồi chết hẳn nếu những cặp tình nhân không chịu xa nhau. Tất nhiên, không chỉ xa nhau về thể lý mà còn xa nhau về tâm lý, nghĩa là thực hiện một cuộc “ra khỏi mình”, ra khỏi cuộc tình. Khi ấy, cuộc tình sét đánh sẽ là đối tượng giúp chủ thể đánh giá và lượng giá theo chuẩn mực tình yêu trao ban. Còn khi xét theo nghĩa chặt của hạn từ ra khỏi mình, họ cần phải hiểu biết và chấp nhận những khác biệt của người kia để có thể tương thân, tương trợ, tương liên và tương ái giúp nhau lớn lên về mọi phương diện, nếu muốn nhắm đến một tình yêu đích thực và lâu bền.
Chúng ta đã cứu xét những đặc tính của tình yêu hiểu như một hoạt động của ý chí trong việc chọn lựa có ý thức, từ việc ra khỏi mình đến việc mở rộng các tương giao giúp bản thân và người khác trưởng thành cách nào đó trong hành trình nhân bản và tâm linh. Điều này cho thấy sự khác biệt rõ rệt với tiếng sét ái tình. Tuy nhiên, chúng ta cần giải quyết vấn đề căn bản: Do đâu có nhiều người đồng hóa tiếng sét ái tình với tình yêu ? Thiết tưởng, khi định rõ giới hạn của hai lãnh vực: tình dục và tình yêu, chúng ta sẽ thấy rõ sự khác biệt giữa tiếng sét ái tình và tình yêu. Thật vậy, tình dục chỉ dừng lại ở tác động trao thân. Nó chỉ được hiểu là tình dục lành mạnh trong đời sống sinh hoạt gia đình. Như thế, tình dục chỉ là một trong những cách diễn tả tình yêu đôi lứa, và đỉnh cao của hoạt động tình dục giúp tình yêu sinh hoa kết trái qua việc truyền sinh. Chính đứa con được sinh ra từ tình yêu này sẽ là kết quả của tình yêu đích thực. Trong khi đó, tiếng sét ái tình chỉ dừng lại ở hấp lực của thân xác và giới tính nhằm làm thỏa mãn phần nào mức độ tình cảm chóng qua. Hiểu theo nghĩa này, tiếng sét ái tình là cửa ngõ dẫn vào tình yêu thực sự. Có thể nói, đây là cơ hội giúp hai tâm hồn gặp gỡ, trao đổi, hiểu biết và dấn thân lâu dài trong đời sống vợ chồng.
Chuyện kể rằng một chàng thanh niên vào một siêu thị nọ để mua một số vật dụng cá nhân, sau khi rảo quanh và tìm được những thứ nhu cầu cần dùng, anh đến bàn thu ngân và bỗng nhiên, anh bị đánh gục bởi ánh mắt của nàng thu ngân và ngược lại, cô nàng cũng động lòng trắc ẩn với ánh mắt đưa tình của chàng. Họ đã hẹn nhau trong một quán ăn tối. Sau đó, nàng quyết định khăn gói sang ở chung với chàng tại một nhà trọ. Thời gian sau, cô gái chủ động ngỏ ý muốn kết hôn với cậu. Lưỡng lự hồi lâu, chàng thỏ lộ rằng mình chưa có sự nghiệp và chưa nghĩ đến chuyện kết hôn…Kết cục thế nào không rõ nhưng chúng ta có thể rút ra một bài học thực tiễn rằng nàng chủ động kéo dài“cuộc tình” tiếng sét ái tình, chàng gián tiếp đề nghị một tình yêu trách nhiệm. Nàng sống thiên về tình cảm, muốn kéo dài cảm giác yêu đương, trong khi đó, chàng muốn giữ khoảng cách để có thể tôn trọng nàng như một người yêu sẽ trở thành vị hôn thê trong tương lai. Có thể nói, chính thái độ trưởng thành của chàng khi đứng trước việc kết hôn mà cả hai sẽ giúp nhau lớn lên trong việc hiểu biết lẫn nhau, cân nhắc và chuẩn bị tốt cho một cuộc tình lâu bền và chắc chắn.
Nếu như kết cục của tiếng sét ái tình là một cuộc trao thân thì nó chỉ dừng lại ở tình dục mà tình dục ngoài hôn nhân chỉ là một sự hạ giảm nhân phẩm của nhau thì một tình yêu đích thực đòi hỏi một sự tôn trọng đầy đủ và đúng đắn giữa hai tâm hồn. Bởi vậy, một qui tắc vàng cho một cuộc tình: xa nhau đủ mức để tôn trọng nhau, gần nhau đúng mức để yêu thương nhau.
Hãy để tiếng sét ái tình bước vào thế giới của tình yêu thực sự với tất cả sự trao ban của hai tâm hồn tự trọng !
EYMARD An Mai Đỗ O.Cist.