1.Thằng Gấu chết rồi! Đùa, tôi vẫn thản nhiên gắp miếng thịt chó chấm vào bát mắm tôm. Mày nghe tao nói không, thật đấy, thằng Gấu con nhà cha Thổ chết rồi. Tôi thấy lành lạnh sau gáy, tay bủn rủn không cầm nổi cây sả cho vào miệng. Thằng Gấu chết rồi ư? Đời nào có thế! Thằng bạn quả quyết, chiều có việc gấp gọi điện về nhà tao mới biết. Nó chết lâu rồi, có đến hai tháng nay…
Thôi rồi, thế là thằng Gấu chết thật rồi !. Cơn gió cố ý thoảng qua, rợn lạnh!…
Tôi kín đáo lật bàn tay trái liếc xem đường sinh đạo, rót một ly đầy, nốc một phát. Rượu, dường như biến chất, không còn nồng cay, lòng dạ càng lạnh hơn…
– Tao cũng bất ngờ khi nghe nó chết- Bạn tôi thở dài, “thần đồng” của cả làng kỳ vọng, đâu phải thứ rơm rác. Tiếc, tiếc thật!
Bữa nhậu cuối tuần thằng bạn khao mừng chỗ làm mới trở nên nhạt nhẽo.
@@@
2. Tôi qua nhà cha Thổ chơi, thằng bạn mới đi đồng về, đang tắm. Đợi tớ 15 phút nhá, Thổ từ trong nhà tắm nói vọng ra. Thằng Gấu nhanh nhẩu kéo ghế mời chú ngồi đợi bố cháu. Tôi xoa đầu, nhéo tai nó. A đau, nó kêu rồi chạy tọt ra sau nhà. Tôi cười thích thú.
Thằng bé kháu khỉnh quá, có đôi tai trường thọ, to, dài, dái tai dày dặn. Chà, thầy tướng pháp thấy cũng phải khen, sống trên trăm tuổi chứ chuyện chơi. Ông nội Gấu hiện đã 101 tuổi mà vẫn mạnh khoẻ, minh mẫn, nói chuyện sang sảng. Tôi tin, có thêm gen dòng tộc Gấu cầm chắc mệnh thọ, biết đâu tôi đã hoá 2-3 kiếp rồi mà Gấu vẫn còn sống (!). Mang ghế bố ra sân ngồi, gió đồng thổi mát rượi. Chị Hằng nhìn tôi khoe hàm răng trắng ngà, cười hoài….Có thằng con đầu lòng như Gấu, làm cha mẹ cũng hãnh diện thật. Cha Thổ trông lòm khòm xấu vậy ai ngờ có số tốt ghê, lòi ra được một “thần đồng”. Làng khen, gọi Gấu như thế! Phải thôi, mới 36 tháng tuổi đã đọc được chữ quốc ngữ; sấp xỉ lên 4 làm được phép tính cộng trừ; có bộ nhớ phi thường. Có lần tôi đọc một dãy 6 số điện thoại, vài hôm sau thử hỏi lại, Gấu đọc lại đúng y boong… Ngày Gấu còn nãy bò, trông thằng bé thật sứơng mắt, mũm mĩm, rắn khoẻ như một chú gấu con, tôi gọi luôn tên Gấu con. Không ngờ, bố mẹ nó cũng gọi Gấu, rồi đến ông bà, làng xóm… Tên Gấu trong một lần gọi chơi ấy gắn chết luôn với thằng bé, chẳng ai bận tâm tên khai sanh của Gấu là gì nữa…
– Ông định lên Thành phố làm thật ư? Tiếng Thổ hỏi phá tan tĩnh lặng.
– Mai tớ đi rồi, cả tay Bình nữa. Hồ sơ xin việc đã làm xong, phòng hờ làm luôn một lúc mấy bộ. Tớ qua chào vợ chồng cậu và thằng Gấu.
– Làm như sắp chết tới chân, hấp tấp thế. Thư thả qua mùa gặt lúa rồi đi.
“Sắp chết”, câu nói từ cửa miệng thằng bạn làm tôi chột dạ. Tôi xoa nhẹ hai bàn tay. Đường sinh mạng tôi cụt ngủn, chỉ được hai phần ba lòng bàn tay, tạo ra một khoảng trống chênh vênh dài cả thốn (một đốt ngón tay) nếu tính từ đường ngấn đầu cườm bàn tay. Số tôi chết sớm, quá lắm chỉ ngoài 40 tuổi. Ý thức mình không có mệnh số sống lâu càng làm tôi tranh thủ tuổi trẻ, không thể bỏ phí thời gian. Nhưng đồng ruộng chỉ làm có mùa, vẫn rảnh, vẫn phí. Cần phải học! Tôi rủ Thổ đi học bổ túc. Học làm sao nổi nữa, có vợ con còn đâu thời gian mà học. Ai bảo cậu ham lấy vợ sớm, sợ thế giới hết đàn bà con gái hay sao, 20 tuổi đã đòi lấy vợ. Thổ gãi đầu… Tôi chuyển hướng đỡ, nói đùa thôi, có được thần đồng như cậu, 17 tuổi tớ cũng muốn lấy vợ nữa là… Thổ cười tươi…Tôi qua rủ Bình. Ô kê! Ngoài Thị xã mở lớp học bổ túc, xa gần 20 cây số. Thây kệ, hai thằng tôi cặm cụi đạp xe, quyết trở thành ông tú…
Tôi cần phải đi đây đi đó, biết thêm nhiều nơi, nhỡ có giã biệt trần đời cũng chẳng còn điều gì hối tiếc. Dấu chân tôi đã vượt ra khỏi vùng quê nghèo. Ý tưởng này thôi thúc tôi đi thành phố, xem thế giới văn minh sống ra sao… Câu nói vô tình nhắc đến cái chết của Thổ lại trúng tim đen.
– Nói tầm bậy, nếu cứ bám vào rẫy ruộng, tớ cần gì vất vả mấy năm trời đeo học lấy bằng tú tài. Cứ như cậu, lấy vợ, đẻ con, khỏe! Ra phố để đổi đời chứ! Nghe nói ở thành phố, nước ngoài qua mở nhiều công ty, đang thiếu người làm lắm. Mình phải tranh thủ cơ hội hiếm có- Tôi giả lả để che yếu điểm của mình…
– Giá mà tớ còn độc thân, tớ ra phố với cậu một phen. Thổ nói, rất thật lòng nhưng chẳng bao giờ xảy ra được.
@@@
3. Đã hơn một lần trở mình, tôi vẫn không tài nào ngủ được. Tôi ngồi dậy chong đèn đọc sách, những con chữ ly ti hy vọng làm mắt mỏi, trĩu nặng và dễ ngủ. Hình ảnh thằng Gấu chập chờn, chẳng còn tâm trí đọc. Tôi lại chui vô mùng, trùm chăn nhắm mắt, quyết chí không nghĩ lung tung nữa. Nào, tôi ơi ngủ đi! 1-2-3-4-5…tôi nhẩm đếm, cố tập trung tư tưởng vào con số…
“Con đạt học giỏi nè!”- tay cầm tờ giấy khen, Gấu chạy ra khoe sau khi nhận lì xì đầu năm. Tôi xoa đầu Gấu khen giỏi và vẫn thói quen nhéo tai nó, nhưng lần này nhéo nhẹ thôi.
Cầm tờ giấy khen học sinh giỏi, lớp 1 nhà trường tặng, tôi chợt buồn cho Gấu. Tôi tin chắc năng lực Gấu học giỏi thật, giỏi hơn nữa là đàng khác, nhưng thời buổi vàng thau lẫn lộn, đâu dễ phân biệt giỏi thật giỏi giả. Bệnh thành tích làm giáo dục sống thiếu ngay thẳng, len lỏi vào trong tâm thức trẻ thơ… Nguy hiểm quá! Giấy khen giỏi như Gấu có hiếm hoi gì, gọi đến chục chiếc xe ben chở đổ sông cũng không hết. Báo cáo giáo dục nhiều năm nay, bình quân 100 học sinh tiểu học thì có đến 90- trên 90- thậm chí 99 em đạt danh hiệu giỏi… Con em ta giỏi nhiều quá! Nhàm, mất giá trị … Tôi nói Gấu: Con học giỏi, mai mốt lớn con sẽ làm gì ?”. -Con thích làm bác sĩ để chữa bệnh cho người nghèo, Gấu trả lời đầy quyết tâm. Vùng quê này mấy lần có đoàn bác sĩ trên thành phố về nhổ răng, khám bệnh, phát thuốc…phục vụ miễn phí cho dân nghèo. Không ngờ, hình ảnh những bác sĩ mặc áo blouse trắng thân thiện, tốt bụng in đậm tâm trí Gấu.
– Thế mai mốt chú Nhiệm thích làm gì? Thằng bé hỏi ngược lại.
Biết Gấu là đứa trẻ khôn sớm, tôi nói trải lòng. Chú thích làm nhà báo hoặc luật sư… nhưng giờ khó lắm, chú phải lao động kiếm sống, không có nhiều thời gian học nhưng chú sẽ cố gắng thực hiện ước mơ.
– Thế làm báo có giúp người nghèo được không? Cha, thằng bé khôn quá! Tôi có cảm giác mình đang rơi vào tâm trạng của thầy Khổng tử năm xưa, bị một đứa bé ngồi xây thành cát giữa đường truy dồn vào đường cùng.
– Được chứ, chẳng hạn qua bài viết về những người bất hạnh, người đọc báo cảm động có thể giúp đỡ; hoặc có thể bài báo thay người nghèo phản ánh những vô lý, bất công mà họ phải gánh chịu, nhờ đó nhà nước điều chỉnh quản lý giúp dân.
Ngôn ngữ tôi nói hơi khó hiểu đối với một đứa trẻ lớp 2, nhưng dường như Gấu hiểu, gật gù cái đầu như người lớn. Tôi biết tính Gấu, nếu còn thắc mắc là gặng hỏi cho ra lẽ… -Bố con hay nói về chú lắm! Vậy á, thế bố nói gì? Bố bảo, chú Nhiệm có chí học, cầu tiến, con phải bắt chước chăm chỉ học để giỏi như chú…Tôi phá lên cười! Tôi giỏi ư? Thằng công nhân cà quèn như tôi, giỏi bằng ai đâu mà được cha Thổ lấy làm gương dạy con!.. Ừ, Bố con nói thế thì con phải gắng chăm học hơn nữa. Năm nay học giỏi tiếp, tết sau về chú sẽ thưởng cho con một xe đạp mini. Đôi mắt Gấu sáng lên thích thú, tôi biết thằng bé đang mơ có chiếc xe này.
Tôi giật thót mình! Thời gian thực hiện lời hứa đã quá hạn… Hai năm rồi tôi đã xa quê. Ngày tết, ở Thành phố dễ kiếm tiền; Vả lại, mỗi lần về nhà, xa xôi, vất vả và tốn kém. Tết trước tôi quyết định ở lại thành phố để đi làm, để có thêm tiền thực hiện ước mơ…
Chao ôi, bây giờ thằng bé còn đâu nữa! Lời hứa ngày xưa, năm Gấu học lớp 2 sẽ không còn, mãi mãi không còn cơ hội cho tôi thực hiện nữa. Tôi hối hận qúa, hối hận quá!… Ở làng Thổ là thằng bạn tri kỉ, tôi thương Gấu như con, thằng bé cũng tỏ ra đặc biệt quý tôi, trò chuyện rất hợp gu tôi. Tôi kết nhất đôi mắt Gấu- đôi mắt phượng ngủ, rất quý hiếm. Theo kinh nghiệm ông cha, đôi mắt này chứng tỏ người có tinh thần hiếu học, tài năng, thông tuệ, trung thực. Tôi thấy rõ đôi mắt Gấu đang nhìn tôi, tròn xoe và trong veo càng làm tôi ân hận. “Tha lỗi cho chú nhé, Gấu!.. Chú không ngờ cháu đi sớm thế, số mệnh cháu trường thọ mà!” -tôi thì thầm. Chậc lưỡi, cuộc đời chẳng ai biết được “chữ ngờ”, tốt nhất là bắt tay làm ngay những kế hoạch, lời hứa khi còn trong tầm tay, khi thời gian chưa muộn. Chần chừ kẻo rồi lại nuối tiếc, ân hận!
Tôi lại chui ra khỏi mùng, chong đèn, xòe bàn tay trái… Hình như đường sinh đạo tôi dài thêm ra!
@@@
4. Tai họa giáng xuống đầu Gấu như một trận sóng thần, nhanh và bất ngờ. Thằng bé đang mạnh khoẻ vui chơi đột nhiên đổ qụy, nằm liệt một chỗ. Chạy đi chữa bệnh, bác sĩ cho biết Gấu bị ung thư di căn tủy, giai đoạn cuối. Năm ngoái bệnh hành hạ cháu đến tội nghiệp, chân teo lại. Một cục bứu to tướng xưng lên ở bụng, đầu có dấu hiệu rụng tóc… Bác sĩ bảo, bệnh có thể chữa được nhưng phải thay tủy sống, hoá trị, phải dùng thuốc đặc trị… nhưng lâu mà tốn lắm! Vợ chồng tớ có tiếc gì tiền đâu, thứ gì có giá trong gia đình đã rủ nhau đội nón đi cả, đất đai cũng bán, thế mà… Cha Thổ thở dài, buồn bã!
Phải rồi, bây giờ nhà Thổ chẳng còn đất, thửa đất trống bên nhà có lần Thổ nói để cho Gấu lớn nó xây nhà ra riêng giờ cũng đã có chủ khác. Nhiều ngày tháng đeo con chữa bệnh, Thổ chẳng còn tâm chí lao động, kinh tế càng suy sụp. Làng xóm nghèo cũng tận tình chia sẻ, Uỷ ban dân số-Gia đình trẻ em xã cũng quan tâm… Cũng có lúc thấy Gấu có dấu hiệu bình phục: tập tễnh đi được, đầu bắt đầu mọc tóc, cục bứu tan dần vợ chồng Thổ thầm mừng, một phần nghèo quá, một phần chủ quan nên không chạy chữa thường xuyên. Bệnh trở lại, hung hăng hơn, quật thằng bé đi luôn.
– Cháu mất nhanh qúa!… Thổ ôm mặt, lần này thì khóc thật.
Rồi thều thào đầy đau khổ: -Mỗi lần chạy hoá trị gì đấy, mất hàng tuần, tốn cả chục triệu. Cách một hai tuần lại đi, vợ chồng tớ xoay tiền chóng mặt.
Thổ kể, đột nhiên đứng dậy vào buồng. – Thuốc gì mắc quá là mắc, chỉ tính riêng chai xíu này thôi mua trên triệu đồng lận. Thổ cho tôi xem vỏ thuốc, thuốc đặc trị Carboplatin, chai 150mg….
Thôi rồi Gấu ơi, con là “thần đồng” sao không biết chọn thời mà bệnh, phát bệnh chi đúng vào lúc sôi bỏng nhất của thị trường giá thuốc. Tôi sực nhớ đến hàng loạt bài báo phản ánh những “liên minh ma quỷ” nâng giá thuốc đụng trần bầu trời, mặc xác dân nghèo vẫy vùng trong khốn khổ, chết oan ức… Tôi rất tâm đắc những bài viết này, cắt giữ cẩn thận. Được rồi, tôi sẽ cho Thổ xem, xem để thấy những bất công vô lý, xem để thấy nỗi đau không chỉ riêng chịu, còn khối những dân nghèo khác….
Miếng đất của tôi cho các chị làm, mẹ bảo hay cho vợ chồng thằng Thổ làm. Tội chúng nó quá, chỉ còn miếng đất cắm dùi, chẳng còn miếng đất để nuôi cái bụng. Ý của con thế nào? Tôi ra ôm, hôn mẹ cái chụt. Mẹ thật tuyệt! Mẹ không nói con cũng chẳng nhớ ra. Đa tạ, đa ta mẹ! Cái thằng già cái đầu, có vợ con tới nơi mà y như con nít. Mẹ trách yêu, nhưng tôi biết mẹ rất vui. Miếng đất tôi được mẹ cho sở hữu, không chỉ để trồng nông, đào thêm cái ao nuôi cá, xây thêm chuồng nuôi heo. Phân heo cho cá thức ăn; cá không đạt chất lượng vớt cho heo… dây truyền sản xuất khép kín, lợi cả đôi đàng. Khá khá một chút, mở rộng diện tích, làm thêm mấy nhà sàn cho khách ngồi câu cá. Một sân chơi thôn quê, lành mạnh, giá cả bình dân kèm theo cung cách phục vụ coi khách như…thượng đế, những ngày cuối tuần chắc chắn sẽ thu hút nhiều bạn trẻ đổ về. Thổ vốn cần cù, chăm chỉ; Thủy thuộc mẫu đàn bà khéo léo, tôi tin vợ chồng nó sẽ làm chủ thành công. Ơ, biết đâu mô hình này phát triển, nhân rộng và sẽ thay đổi cả vùng quê nghèo (!?)… Mấy năm sống ở Thành phố cho tôi “tầm nhìn” kinh tế, khám phá những thế mạnh của quê nhà. Tôi sẽ bàn kỹ với Thổ và đưa số tiền dành dụm lâu nay làm vốn khởi nghiệp. Ước mơ vào giảng đường Đại học Luật sẽ tạm gác lại, hoặc tìm cách khác. Chỗ bạn bè thân thiết, biết nhau qúa rồi chẳng cần khách sáo.
@@@
5. Thủy ngồi đấy, ngay trước di ảnh Gấu, ủ rũ như một đoá hồng chiều tàn. Nàng đã khóc con nhiều rồi, khổ quá nhiều rồi!… Em đâu có ăn ở thất đức sao ông trời phạt em nặng quá!… Thuỷ khóc nức nở, đôi mắt sâu hõm, mặt hốc hác. Hình như túi nước mắt đã cạn kiệt, để có dòng lệ xoa dịu nỗi đau của nữ chủ đã phải “ép” thêm nước chất của cơ thể. Nàng gầy nhom đến tội nghiệp! Sao cô tự hành khổ mình thế, vật vã đau khổ có làm cho con sống lại thì đáng, đàng này… Nỗi đau thuộc về dĩ vãng rồi, cho qua đi. Vợ chồng cô có số tốt lắm, mất thần đồng này mai mốt sanh ra thần đồng khác. Vả lại, ở trên trời chắc chắn Gấu sẽ bầu cử cho cha mẹ nhiều phúc lộc!. Nàng nghe, không nói gì hết, vẫn ủ rũ như đoá hồng tàn. Tôi khích: – Chồng cô khen, vợ tớ có nghị lực lắm, mà chẳng cần Thổ quảng cáo, tôi cũng dư thấy cô đúng là mẫu người quả cảm biết chấp nhận, vượt qua nghịch cảnh mà sống!…
Những ngày đầu năm, dường như bầu khí tang tóc vẫn còn u ám nhà Thổ; tiết khí xuân xanh làm lộc cây trẩy nở, hoa xuân rộ đua sắc hương nhưng vẫn chưa đủ sức cho đoá hồng- vợ Thổ hết ủ rũ
Thuỷ vẫn ngồi đấy, trước di ảnh con… Những bài báo tâm đắc phản ảnh giá thuốc thị trường định mang cho Thổ vẫn nằm yên trong cặp và… sẽ mãi nằm yên trong cặp như Gấu mãi yên nghỉ trong lòng Đất mẹ. Vết đau đang lành vết, thì hãy để cho nó thành sẹo, khơi lại làm chi cho đau khổ, cho ấm ức thêm! Mà có xem thì được ích gì. Vô lý, bất công đấy nhưng có đòi được không (!); giả như có tranh đấu biết ai mà đấu tranh, không chừng gậy ông đập lưng ông, chỉ chuốc họa vào thân. Tôi chợt nhớ đến một cô nhà báo mà qua những bài viết (liên quan đến giá thuốc) đầy tâm huyết làm tôi rất ngưỡng mộ… Giời ạ, người ta là nhà báo có vị thế, tên tuổi trong xã hội đến vậy mà còn bị truy tố ra toà[1]…
Chắc cha Thổ không có nhà, gặp vợ nó chỉ tổ khơi thêm đau khổ. Mai là ngày giỗ đúng một trăm ngày của Gấu và cũng là ngày tôi lại phải từ giã thôn quê lên thành phố làm, để vun đắp những ước mơ. Thôi, để tối qua cũng được. Tôi rẽ sang con đường khác
…
6. Nấm mộ Gấu được dọn chung quanh sạch sẽ, ụ cao như bụng người mẹ mang bầu, chuẩn bị cho sự sống mới chào sinh. Mộ chưa xây, chưa có di ảnh Gấu, phía trên đầu mộ chỉ giản đơn trồng cây Thánh giá gỗ, có viết vài dòng họ tên Gấu, năm sinh, ngày mất… Tôi đốt bó nhang thắp cho Gấu, trò truyện:
– Này, Gấu! Chú Nhiệm đây con. Thứ lỗi cho chú nhé, lời chú hứa với con sẽ không thực hiện được nữa, thôi thì cho chú dồn nó thành nghị lực để chú thực hiện ước mơ mà có lần kể cho con nghe. Thiên mệnh con có số trường thọ, chắc chắn là thế (!), nhưng “tác nhân” bất lương đã làm con chết yểu… Chú biết, con đừng giận nhé! Chú tin Gấu đang ở trên thiên đàng, con nhớ phù hộ cho bố mẹ, cho làng xóm, nhất là những “tác nhân” bất lương hồi tỉnh lương tri để trả lại công bằng và công lý cho người nghèo khổ.
Tôi đặt bao lì xì có tiền âm phủ ở đầu mộ, phía chân cây Thánh giá. Chú lì xì cho con lấy hên nè!
Tôi thấy Gấu nhìn tôi, vẫn đôi mắt phượng ngủ, tròn xoe và trong sáng!
Trương Ái Nhiệm
( Viết từ năm 2005, lúc Báo chí đánh động liên minh ma quỷ trong ngành y tế làm giá thuốc trên trời)
—————-
[1] Lan Anh, PV Báo Tuổi Trẻ.