Hỏi: xin cha giải thích cho biết lương tâm quan trọng ra sao cho việc cứu rỗi của con người.
.Trả lời:
Chúng ta đang sống trong một thời đại mà mọi giá trị đạo đức và luân lý đã bị đảo lộn để nhường chỗ cho các lối sống bất lương, bạo tàn ,gian manh, lừa dối, bất công, bóc lột, trông đen nói trắng .. . là hậu quả vô cùng tai hại của các chủ thuyết tục hóa ( secularism), tôn thờ khoái lạc ( hedonism) tôn thờ tiền bạc ( cult of money) vô thần( atheism) vô luân ( immoralism) và chủ thuyết tương đối về luân lý ( moral relativism) khiến cho nhiều người ở khắp nơi sống vô luân, vô thần và dửng dưng hay vô cảm ( insensivity) trước sự nghèo đói và đau khổ của người khác…
Thực trang trên đã chà đạp hay chối bỏ điều được gọi là lương tâm con người , môt khả năng , một quà tăng độc đáo mà Thiên Chúa chỉ ban cho riêng con người để giúp con người biết phân biệt đâu là lương thiện, đâu là gian tà, bất lương, đâu là tội ác và thiện hảo, đâu là bất công bóc lột và công bằng bác ái.., để sống xứng đáng là con người có lý trí và lương tri.
Riêng đối với người tín hữu Chúa Kitô, thì lương tâm là mệnh lệnh thiêng liêng mà mỗi người chúng ta phải lắng nghe để biết sống theo đường lối của Thiên Chúa và bước đi theo Chúa Kitô là “ con Đường là sự Thật và là sự Sống.” ( Ga 14:6) để được cứu độ mà vào Nước Trời, sau khi hoàn tất hành trình con người trên trần thế này.
Lương Tâm là gì, theo chỉ dẫn của Kinh Thánh và Giáo lý của Giáo Hội ?
Trong Kinh Thánh Do Thái ( Hebrew Bible) danh từ tương đương để chì “lương tâm” là trái tim=cõi lòng con người= lebad,và Kardia trong tiếng Hy Lạp.
Kinh Thánh cho ta biết Thiên Chúa phán đoán con người theo lương tâm của người đó
“ Người dò thấu vực thẳm và cõi lòng nhân thế
Hiểu rõ toan tính của con người
Vì Đấng Tối cao am tường tất cả” ( Hc ( Sir) 42:18)
Sách Khôn Ngoan cũng nói rõ về vai trò của lương tâm con người như sau:
“ Kẻ gian ác tự đưa ra bằng chứng
Để lên án chính mình là hèn hạ
Bị lương tâm dày vò, nó luôn cảm thấy mình khổ sở…” ( Kn 17:10)
Khi con người hành động trái với con tim ( lòng người) của mình thì hậu quả sẽ bị Thiên Chúa phán đoán nghiêm khắc, theo lời ngôn sứ Giê rê mia sau đây:
“ Ta là ĐỨC CHÚA, Ta dò xét lòng người , thử thách mọi tâm can
Ta sẽ thưởng phạt ai nấy, tùy theo cách nó sống và việc nó làm.” ( Gr 17: 10)
Chính từ nơi lòng người , tức từ trong lương tâm sâu thẳm mà con người nhận ra những lầm lỗi đã làm, khiến mất sự bình an trong tâm hồn. Đây chính là sự phán đoán của lương tâm con người :
“ Vua Đavid áy náy trong lòng, sau khi kiểm tra dân số” ( 2 Samuel 24:10)
“ Đavid áy náy trong lòng vì đã cắt vạt áo của vua Sa-un” ( 1 Samuel 24:6)
Như thế, sự thiện hay sự dữ đều xuất phát từ lòng người , từ lương tâm tốt hay xấu của cá nhân mỗi người , căn cứ vào lời khẩn cầu sau đây:
Lậy Chúa, xin cứu con khỏi người gian ác
Gìn giữ con khỏ kẻ bạo tàn
Lòng chúng bày chước độc mưu thâm
Cả ngày chỉ biết gây xung đột…”
( Tv 139: 2-3)
Kẻ gian ác vì đã không nghe theo tiếng lương tâm hướng dẫn nên đã sa phạm trong lời nói và việc làm,có hại cho mình và cho người khác.
Theo Thánh Phaolô thì đức tin có liên hệ mật thiết với lương tâm chân chính để giúp con người luôn biết sống đẹp lòng Chúa. Ngược lại , khi không nghe tiếng lương tâm, thì đức tin cũng không thể lớn lên được như Phaolô đã nói Ti-mô-thê môn đệ ngài như sau:
“ Một số người đã vứt bỏ lương tâm ngay thẳng đó, nên đức tin của họ đã bị chết chìm.” ( 1Tm 1: 19)
Đó là thực trạng sống của biết bao con người xưa và nay, của những kẻ đang giết người, giết thai nhi, rồi đem bán các bộ phận trong thân thể thai nhi bị giết để kiếm tiền, như bọn Panned Parenthood đã và đang làm ở Mỹ.Đó là tội ác từ bao thể kỷ nay của dân Trung Hoa đã giết trẻ nữ ( infanticide ) khiến Trung Hoa đang lâm vào cảnh trai thừa gái thiếu. Đó là bọn căm thù gây ra bạo động, khủng bố, sát hại người khác nhân danh tôn giáo, như bọn cuồng tín Hồi giáo (ISIS) đang làm ở Syria,Iran và Ỉrak , hoặc bọn buôn người ,buôn bán phụ nữ và trẻ em để cung cấp cho bọn bất lương, vô luân vô đạo đang hành nghề mãi dâm và ấu dâm rất khốn nạn và tội lỗi ở khắp nơi trên thế giới tục hóa này. Tất cả bọn chúng đều là những kẻ không còn lương tâm ngay chính nên đã hành động trái nghich với lương âm lành mạnh mà Thiên Chúa đã in sâu trong lòng con người khi tạo dựng họ.
Giáo Huấn của Giáo Hội cũng dạy các tín hữu về lương tâm như sau:
“Hiện diện nơi tâm hồn con người, lương tâm ra lệnh vào đúng lúc phải thực hành điều thiện, hoặc tránh xa điều ác.Lương tâm cũng phán đoán về các lựa chọn cụ thể của ta, chuẩn y những lựa chọn tốt và lên án những những lựa chọn xấu. Nó chứng tỏ uy quyền của chân lý vì nó lấy sự Thiện tối cao làm chuẩn đích, mà con người bị thu hút bởi sự thiện và đón nhận những mệnh lệnh của sự Thiện.Khi nghe theo tiếng lương tâm, người khôn ngoan có thể nghe như tiếng Chúa nói với mình.” ( x SGLGHCG số 1777)
Nói rõ hơn, Thiên Chúa in sâu trong tâm hồn của con người ý thức về sự thiện hảo phải làm và sự dữ, sự ác phải tránh. Do đó, khi con người chọn sự thiện , điều tốt để làm và tránh xa sự dữ sự xấu, thì con người đã nghe theo tiếng nói của Chúa trong lương tâm mình.Trong viễn ảnh này, lương tâm đóng vai trò thẩm phán để xét xử con người. Cụ thể, khi ta làm điều thiện hảo , ta cảm thấy vui thích và bình an. Ngược lại, khi ta làm điều xấu, điều ác, ta cảm thấy mất sự bình an trong nội tâm, vì lương tâm lên án những hành vi trái nghịch với sự thiện hảo hay điều ngay lành mà lương tâm ngay chính đòi hỏi.
Tại sao lương tâm con người có thể bị băng hoại đến mức không còn ra lệnh cho người ta làm điều thiện hảo nữa?
Lý do duy nhất là tại con người đã dùng ý muốn tự do( free will) của mình để hành động bất chấp tiếng nói của lương tâm.Một khi đã hành động trái nghịch với lương tâm một lần , thì sẽ dần dần làm quen với sự dữ, sự xấu đến mức không còn muốn nghe và sợ tiếng lương tâm mình nữa.Sự kiện này cũng tương tự như một người cố sức để leo lên một dốc cao.Leo lên thì khó và phải cố sức riêng , nhưng để mình rơi xuống từ dốc cao thì không cần phải cố gắng mà vẫn lăn rất nhanh xuống hố sâu ở dưới.Cụ thể, ăn cắp một lần thì còn nghe tiếng lương tâm lên án. Nhưng cứ ăn cắp thêm vài lần nữa thì lương tâm không còn hiệu năng để ngăn cản nữa, và kẻ ăn cắp sẽ làm quen với việc bất chính của mình nên càng ngày càng lấn sâu vào con đường bất lương. Giết người một lần thì còn gớm tay, nhưng giết nhiều lần thì sẽ trở nên quen và không còn e ngại nữa, vì lương tâm đã bị băng hoại đến mức trở nên trai đá trong lòng kẻ sát nhân.
Như thế việc đạo tạo lương tâm là rất cần thiết và quan trọng cho con người muốn sống theo tiếng lương tâm trong mọi hoàn cảnh thực tế.
Cho mục đích này, lương tâm được ví như một hạt giống được gieo vào lòng con người. Hạt giống sẽ không tự động lớn lên nếu không được vun xớt chăm sóc của người gieo. Nếu không có sự chăm sóc này, thì hạt giống sẽ chết khô trong lòng đất. Ngược lại, nếu được chăm sóc đúng mức, thì hạt giống sẽ nẩy nở và tăng trưởng nhanh để sinh hoa kết trái. Cũng vậy , khi biết nghe theo tiếng lương tâm mình, Con người sẽ dừng bước để không làm sự dữ, sự xấu, sự tội là những điều lương tâm lành mạnh luôn cảnh cáo nghiêm khắc cho những ai còn thiện chí và can đảm nghe tiếng lương tâm mình. Ngược lại, nếu lương tâm đã bị băng hoại, và trở nên chai đá, vì con người đã tư ý bóp nghẹt tiếng lương tâm để làm những sự gian tà, độc dữ.. Do đó, nếu biết nghe theo tiếng lương tâm mình, thì con người cũng nghe tiếng Chúa và sống theo đường lối của Người , để hy vọng được cứu rỗi nhờ công nghiệp cứu chuộc của Chúa Kitô, Đấng đã hy sinh chịu chết để cho muôn người được cứu rỗi” ( Mt 20:28) mà vào Nước Trời vui hưởng hạnh phúc vĩnh cửu mai sau.
Giáo lý Giáo Hội Công Giáo dạy như sau về sự cần thiết phảo đào tạo lương tâm:
“Giáo dục lương tâm là công việc phải làm cả đời…lương tâm phải được đào tạo và sự phán đoán luân lý phải được soi sáng.Một lương tâm được đào tạo tốt thì ngay thẳng và chân thành.Nó phán đoán theo lý trí và phù hợp với sự thiện đích thực mà Đấng tạo hóa muốn cho ta.Giáo dục lương tâm là việc rất cần thiết cho những con người chịu sự chi phối của những ảnh hưởng tiêu cực, và bị cám dỗ bởi tội lỗi để ưa chọn sự phán đoán của mình và khước từ những giáo huấn có thẩm quyền.” ( x SGLGHCG số 1783)
Đây chính là những tiêu chuẩn luân lý phải theo để sống đẹp lòng Chúa và hy vọng được cứu độ để vào Nước Trời mai sau.Nghĩa là không có tiêu chuẩn nào khác có thể hưởng dẫn con người chọn đúng sự thiên hảo và xa tránh sự xấu, sự dữ là hậu quả của chọn lựa sai lầm của lương tâm đã bị băng hoại vì không được đạo tạo đúng mức..
Tóm lại,lương tâm -hay tiếng lòng người – là khả năng giúp con người chọn sự lành việc tốt thay vì sự xấu, sự dữ, sự tội. Thiên Chúa phán xét con người qua lương tâm. Vì thế, nghe tiếng lương tâm là nghe tiếng Chúa để không làm những việc xấu, sự dữ hầu được cứu rỗi.Ngược lại, không nghe tiếng lương tâm là bịt tai nhắm mắt để không nghe tiếng Chúa nữa ,hầu dễ buông mình làm những sự xấu, sự dữ, như trộm cắp, thù hận, giết người, giết thai nhi, gian dâm, thay vợ đổi chồng, mở sòng bài bạc, buôn bán thân xác của phụ nữ và trẻ em cho kỹ nghệ mãi dâm và ấu dâm rất khốn nạn và tội lỗi như thực trạng sống của biết bao người vô luân, vô đạo trong thế giới tục hóa ngày nay. Họ là những người đã bóp chết lương tâm, nên mới sa vào vòng tội lỗi dẫn đưa đến hư mất đời đời.
Chúa nói : “Ai có tai nghe,thì nghe.” ( Mt 13:43;Mc 7: 16; Lc 8: 8)
Ước mong những giải đáp trên thỏa mãn câu hỏi đặt ra
Lm. Phanxicô Xaviê Ngô Tôn Huấn